Generał w stanie spoczynku Edward L. Rowny, zwolennik twardego kursu i doradca pięciu amerykańskich prezydentów w zakresie kontroli zbrojeń, zmarł 17 grudnia 2017 roku w wieku stu lat. Urodził się w 1917 roku w Baltimore, jego rodzina jednak pochodziła z Polski, z okolic Ostrowii Mazowieckiej. Tak bardzo cenił sobie swoje polskie korzenie, że w 2004 roku ustanowił Fundusz Stypendialny im. Paderewskiego, w ramach którego studenci z Polski mogli studiować w Georgetown University i czerpać wiedzę o amerykańskiej demokracji.
Gen. Rowny ukończył akademię wojskową West Point. W czasie II wojny światowej dowodził batalionami we Włoszech, brał też udział w wojnie koreańskiej. W późniejszych latach zabiegał o wprowadzenie na pole bitwy uzbrojonych helikopterów, ostatecznie tworząc kawalerię powietrzną, którą wykorzystano do walki z partyzantką w Wietnamie.
Pod koniec lat 40. ubiegłego wieku podjął w Yale University naukę rosyjskiego oraz zgłębiał sowieckie techniki negocjacyjne. To pomogło mu odegrać znaczącą rolę w polityce nuklearnej USA; m.in w okresie zimnej wojny zajmował w NATO quasi-dyplomatyczne stanowiska. W 1971 roku został amerykańskim przedstawicielem do negocjacji SALT (rokowania w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych) i zajmował to stanowisko pod rządami trzech prezydentów: Nixona, Forda i Cartera. Po wyborze prezydenta Reagana został głównym prezydenckim negocjatorem w randze ambasadora w rozmowach START (w sprawie redukcji zbrojeń strategicznych). Podczas swej drugiej kadencji prezydent Reagan mianował gen. Rowny’ego swym specjalnym doradcą ds. kontroli zbrojeń. Za swe zasługi otrzymał Presidential Citizen Medal z następującym uzasadnieniem: „Rowny był jednym z głównych architektów pokoju poprzez siłę”. Następnie przez pierwsze dwa lata prezydentury George’a H.W. Busha był jego specjalnym doradcą ds. kontroli zbrojeń.
W 1941 roku uczestniczył w pogrzebie w Nowym Jorku polskiego działacza niepodległościowego i światowej sławy pianisty Ignacego Jana Paderewskiego. Wiele lat później, w 1992 roku, wszedł w skład delegacji, która sprowadziła zwłoki Paderewskiego do wolnej Polski. Był założycielem i aktywnym członkiem American Polish Advisory Council. W 2005 roku Victims of Communism Memorial Foundation przyznała mu Truman-Reagan Medal of Freedom.
Frank Finver, radca ds. prasy i kultury w Ambasadzie USA w Warszawie, osobiście spotkał generała Rowny’ego. Tak to wspomina: „Kiedy pracowałem w dziale spraw publicznych Departamentu Stanu, wziąłem udział w odbywającej się w Baltimore konferencji nt. kontroli zbrojeń. General Rowny wystąpił z porywającym przemówieniem, racząc słuchaczy opowieściami o trudnych negocjacjach ze swymi sowieckimi odpowiednikami. Kiedy następował zastój w rozmowach, wyjmował harmonijkę i zaczynał grać; z początku ich to irytowało, ale szybko przywykali i czasem nawet śpiewali do melodii. Mieszkańców Baltimore, gdzie odbywała się konferencja, żartobliwie nazywał “baltimorończykami” i z duma powoływał się na swe polskie korzenie. Nasił charakterystyczne okulary z grubymi szkłami; na przyjęciu w trakcie konferencji opowiedział mi szczegółowo o swojej roli w negocjacjach SALT i START. Bardzo inteligentny i interesujący urzędnik państwowy”.
