Zestawienie informacji na temat ustawy JUST z 2017 roku
(Justice for Uncompensated Survivors Today)
Z czego wynika troska Stanów Zjednoczonych o restytucję mienia?
- Troska Stanów Zjednoczonych w kwestii restytucji wynika z zasady sprawiedliwości i równości wszystkich ofiar bez względu na obywatelstwo, religię i pochodzenie etniczne.
- Uważamy, że rozwiązanie kwestii restytucji mienia związanej z okresem II wojny światowej jest sprawą ważną. Przyjęcie przez polski rząd wiodącej roli w rozwiązaniu tych wyzwań, które od dziesięcioleci pozostały nierozstrzygnięte, podkreśliłoby rolę Polski jako lidera w UE i na świecie.
- Kompleksowa ustawa reprywatyzacyjna byłaby korzystna dla wielu polskich obywateli jak też dla osób zmuszonych do opuszczenia Polski w czasie II wojny światowej oraz już po wojnie, które następnie zostały naturalizowanymi obywatelami innych krajów.
- To dla Polski sposobność, by kolejny raz odegrać wiodącą rolę w rozwiązywaniu złożonych, trudnych i bolesnych kwestii historycznych.
- Podjęcie tej sprawy staje się tym pilniejsze, iż żyjące jeszcze osoby, którzy przeżyły II wojnę światową i ocalały z Holokaustu, są już w bardzo podeszłym wieku.
Czym jest raport wynikający z ustawy JUST?
- W maju 2018 r. prezydent Trump podpisał ustawę JUST, zobowiązującą Departament Stanu do przedłożenia Kongresowi raportu na temat działań krajów, które poparły Deklarację Terezińską podczas konferencji praskiej w 2009 roku poświęconej mieniu z okresu Holocaustu, podjętych w celu realizacji celów i postanowień Deklaracji.
- Raport składa się ze streszczenia oraz 46 rozdziałów odnoszących się do poszczególnych krajów.
- Rozdziały poświęcone poszczególnym krajom zawierają krótki rys historyczny, a następnie omówienie postępów danego kraju w wypełnianiu każdego z zobowiązań wynikających z Deklaracji Terezińskiej. Długość rozdziałów zależy od doświadczeń danego kraju w czasie II wojny światowej, stopnia złożoności praktyk związanych z restytucją w tym kraju oraz dostępnych informacji.
- Raport wynikający z ustawy JUST nie wzywa Polski do zapłaty za nazistowskie zbrodnie wobec ludzkości. Restytucja mienia, czyli działania na rzecz zwrotu mienia jego prawowitym właścicielom, oraz rekompensata za mienie skonfiskowane/znacjonalizowane nie są powiązane z reparacjami, czyli zapłatą za szkody lub cierpienia poniesione podczas wojny.
- Ani ustawa JUST, ani raport z niej wynikający w żaden sposób nie oskarżają Polski o współudział w nazistowskich zbrodniach podczas II wojny światowej. Raport skupia się na postępach w zakresie zwrotu mienia znajdującego się fizycznie w Polsce – lub rekompensaty za nie – prawowitym właścicielom, z których przeważająca większość to obywatele polscy lub osoby polskiego pochodzenia, lub ich spadkobiercy.
- Ustawa JUST nie nakłada na żaden kraj wymogu wypłaty pieniędzy osobom fizycznym, rządom innych krajów czy organizacjom międzynarodowym w celu rozwiązania kwestii restytucji.
- Do poszczególnych krajów należy decyzja, jak wypełniać podjęte przez nie zobowiązania wynikające z Deklaracji Terezińskiej.
- Dla Stanów Zjednoczonych rzeczą najważniejszą jest, by wszystkie kraje, które poparły Deklarację Terezińską nadal czyniły w dobrej wierze starania na rzecz wypełnienia zobowiązań podjętych w 2009 roku.
Co raport mówi na temat Polski?
- Raport wynikający z ustawy JUST podkreśla, że Polska poważnie angażuje się na rzecz upamiętnienia Holokaustu.
- To, co robi Polska w zakresie upamiętniania Holokaustu ma istotne znaczenie. Jeśli mamy nie dopuścić do powtórzenia się podobnych okrucieństw, musimy zapamiętać doświadczenie Holokaustu, zwalczać historyczny rewizjonizm i promować tolerancję oraz porozumienie.
- W raporcie zauważa się również, że Polska zapewnia finansowe wsparcie ocalałym z Holokaustu, pochodzącym z Polski, bez względu na ich miejsce zamieszkania, w postaci miesięcznych świadczeń stanowiących ekwiwalent świadczeń wypłacanych przez rząd emerytom mieszkającym w Polsce. To również stanowi przykład dla innych krajów.
- Raport stwierdza, że 10 lat po Deklaracji Terezińskiej oraz 75 lat po zakończeniu II wojny światowej wciąż występują luki w sposobach realizacji przez Polskę rekomendacji wynikających z Deklaracji Terezińskiej, zwłaszcza w zakresie restytucji lub rekompensaty za nieruchomości i mienie ruchome, dzieła sztuki i obiekty kultury.
- Polska jest jedynym krajem Unii Europejskiej, w którym istnieją znaczące kwestie dotyczące własności z czasów Holocaustu, a który nie przyjął kompleksowej ustawy reprywatyzacyjnej.
- Tylko Polska jest w stanie podjąć decyzje w zakresie własności znajdującej się na terytorium Polski. Wierzymy, że w interesie Polski jest rozwiązanie tej kwestii raz na zawsze.
Kto był objęty umową odszkodowawczą zawartą pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi w 1960 roku?
- Umowa odszkodowawcza podpisana przez Stany Zjednoczone z Polską w lipcu 1960 roku umożliwiała występowanie z roszczeniami jedynie tym osobom, które w momencie nacjonalizacji ich majątku w Polsce były obywatelami amerykańskimi.
- W związku z tym, bardzo niewielu obywateli amerykańskich było uprawnionych do występowania z roszczeniami na podstawie umowy z 1960 roku.
- Polscy obywatele, których majątek przejęto w latach II wojny światowej lub w czasach komunizmu, a którzy później wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych i uzyskali obywatelstwo amerykańskie, lub potomkowie których zostali obywatelami amerykańskimi, nie byli objęci umową z 1960 roku.
- Umowa z 1960 roku w żadnym punkcie nie wykluczała możliwości ubiegania się o zwrot majątku przez obywateli amerykańskich nie objętych jej zapisami – co zarówno Polska, jak i Stany Zjednoczone rozumiały w momencie jej podpisywania.
